વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં મળેલી કેબિનેટની બેઠકે 16મા નાણાં પંચની શરતોને મંજૂરી આપી દીધી છે. કેબિનેટના આ નિર્ણય અંગે માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી અનુરાગ ઠાકુરે માહિતી આપી હતી. તેમણે કહ્યું કે 16મા નાણાપંચે ઓક્ટોબર 2025 સુધીમાં તેનો અહેવાલ સુપરત કરવાનો રહેશે અને 16મા નાણાં પંચની ભલામણો 1 એપ્રિલ, 2026થી શરૂ થતા નવા નાણાકીય વર્ષ 2026-27થી લાગુ કરવામાં આવશે.
માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રીએ કહ્યું કે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો વચ્ચે કરમાંથી મળેલી રકમનું વિભાજન 16મા નાણાપંચના સંદર્ભની શરતોમાં નક્કી કરવાનું છે. રાજ્યોને આપવામાં આવનાર અનુદાન પણ નક્કી કરવામાં આવશે. નગરપાલિકા અને પંચાયતની આવક વધારવાનો પણ શરતોમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. 16મું નાણાપંચ ઓક્ટોબર 2025 સુધીમાં તેનો અહેવાલ સુપરત કરશે. અને તેની ભલામણો 1 એપ્રિલ, 2026 થી 31 માર્ચ, 2031 સુધી લાગુ રહેશે.
એનકે સિંઘની આગેવાની હેઠળના 15મા નાણાં પંચે 14મા નાણાં પંચની જેમ જ કર આવકમાં રાજ્યોનો હિસ્સો 42 ટકા નક્કી કર્યો હતો, જેને કેન્દ્ર સરકારે પણ સ્વીકાર્યો હતો. નાણાકીય વર્ષ 2021-22 થી 2025-26 દરમિયાન કેન્દ્ર સરકારની કર આવકના 42 ટકા રાજ્યોને આપવાની જોગવાઈ છે.
બંધારણની કલમ 280 હેઠળ સ્થાપિત નાણાં પંચની જવાબદારીઓમાં કરની આવકનું વિતરણ અને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોની નાણાકીય સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન સામેલ છે. આ ઉપરાંત, નાણાપંચ તેમની વચ્ચે કરના વિતરણની ભલામણ પણ કરે છે અને રાજ્યો વચ્ચે આ કરના વિતરણને નિર્ધારિત કરવા માટેના સિદ્ધાંતો નક્કી કરે છે. 15મા નાણાપંચની ભલામણોમાં રાજકોષીય ખાધ, કેન્દ્ર અને રાજ્યો માટે દેવું ઘટાડવા અને પાવર સેક્ટરમાં સુધારાના આધારે રાજ્યો માટે વધારાની લોન લેવાની જોગવાઈ હતી.
કેન્દ્ર સરકારે 16મા નાણાં પંચ માટે સંદર્ભની શરતો જાહેર કરી છે. પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે 16મા નાણાપંચના અધ્યક્ષ અને સભ્યોના નામની જાહેરાત ટૂંક સમયમાં કરવામાં આવશે. નાણાં પંચને તેની ભલામણો રજૂ કરવા માટે બે વર્ષનો સમય આપવામાં આવે છે.
