Today Gujarati News (Desk)
‘હાસિલ’ તિગ્માંશુ ધુલિયાની ફિલ્મ છે. તિગ્માંશુ અને ઈરફાન ઘણા સારા મિત્રો હતા. હાસિલના પહેલા સીનમાં ઈરફાન ભાગતો જોવા મળે છે, ત્યારબાદ બીજા કેમ્પના લોકો આવે છે. જ્યારે પકડાય છે ત્યારે ખૂબ માર મારવામાં આવે છે. ત્યારબાદ આશુતોષ રાણાની એન્ટ્રી છે. આ સીનમાં ઈરફાનને મોઢામાંથી લોહીની ઉલટી થાય છે અને અમને ખાતરી થઈ જાય છે કે આ માણસને લોહીની ઉલટી થઈ રહી છે… આ ઈરફાનની સૌથી મોટી ખાસિયત છે. ઈરફાનને જોઈને બધાને લાગે છે કે આપણે આપણી જાતને જોઈ રહ્યા છીએ. આવા પાત્રને જોવું જે હમણાં જ આપણી વચ્ચેથી પડદા પર ગયો છે.આ ઈરફાનનો કરિશ્મા છે અને તે આવું કામ કરી શક્યો હોત.
ઈરફાન હવે આ દુનિયામાં નથી. તેના મૃત્યુના ત્રણ દિવસ પહેલા તેની માતાનું અવસાન થયું હતું. ઈરફાનની પત્ની સુતાપા સિકદર તેમના બે બાળકો બાબિલ અને અયાન સાથે રહે છે. બાબિલે પોતાના ફિલ્મી કરિયરની શરૂઆત કરી છે. આર્ટ ફિલ્મમાં જ્યારે તેની એક્ટિંગના વખાણ થયા તો લોકો તેની સરખામણી ઈરફાન સાથે કરવા લાગ્યા. કેટલાક લોકો બાબિલને પણ જોવા માંગતા હતા કારણ કે તેઓ એક વખત બાબિલમાં ઈરફાનનો પડછાયો જોઈ શકતા હતા. ઈરફાન વિશે લોકો વારંવાર કહે છે કે તેણે ખરેખર ક્યારેય અભિનય કર્યો નથી. આ પણ સત્ય છે. બાબિલે હજુ ઘણી લાંબી મજલ કાપવાની છે. સુતાપા એક ઈન્ટરવ્યુમાં એમ પણ કહે છે કે હું હંમેશા બાબિલને કહું છું કે તારા પિતા તારા કરતા 10 ગણું વધારે કામ કરતા હતા.
રાજસ્થાનના નાના શહેર ટોંકથી આવીને ઈરફાન પહેલો ક્રિકેટર બનવા માંગતો હતો. પઠાણ પરિવારમાં જન્મેલા શાહબાઝાદે ઈરફાન અલી ખાનને તેના પિતા પંડિત કહેતા હતા. તે કહેતો હતો કે પઠાણના ઘરે બ્રાહ્મણનો જન્મ થયો છે. તેનું કારણ એ હતું કે ઈરફાન માંસ ખાતો ન હતો… એક જમીનદાર પરિવારમાંથી આવતા ઈરફાન પાસે તેના પરિવારના ટાયરનો વ્યવસાય સંભાળવાનો વિકલ્પ હતો પણ તેને નસીરુદ્દીન શાહ અને દિલીપ કુમારની જેમ વાર્તાઓમાં રસ હતો. વાર્તાઓની દુનિયામાં જીવીને મીરા નાયરે ઓફર કરી હતી. એનએસડીમાં અભ્યાસ કરતી વખતે ઈરફાનને સલામ બોમ્બે. પરંતુ પાછળથી તેનો રોલ ખૂબ જ નાનો થઈ ગયો..તે આ વિશે ખૂબ રડ્યો. જો કે, 18 વર્ષ પછી મીરા નાયરે ઈરફાનને ધ નેમસેકમાં કાસ્ટ કરીને દેવું ચૂકવી દીધું.
.jpeg "Irrfan Khan: વાત પૈસા ની ન હતી, દુનિયા માં ફેમસ થવાની હતી, ઈરફાન એ ઠુકરાવી હતી આ ફિલ્મો 2")
આ 90 ના દાયકાનો યુગ હતો. સલમાન, શાહરૂખ આમિર ખાન ઉભરી રહ્યા હતા અને સિનેમા પણ બદલાઈ રહ્યા હતા. સમાંતર સિનેમા એક રીતે મંદબુદ્ધિ બની રહ્યું હતું. અને હીરો પડદા પર ગિટાર વડે ધૂમ મચાવી રહ્યો હતો.આ સમયગાળા દરમિયાન ઈરફાન તપન સિન્હાની ફિલ્મ ‘એક ડૉક્ટર કી મૌત’માં પંકજ કપૂર અને શબાના આઝમી સાથે જોવા મળ્યો હતો, પરંતુ આર્ટ ફિલ્મોના દિવસો ગયા હતા, તેથી કોઈની નજર ન હતી. ઈરફાનને જોયો. નોંધ્યું અને ન તો ફિલ્મની ચર્ચા થઈ.
મુંબઈ સપનાઓનું શહેર છે, અહીં જ રોકાઈ જાઓ તો સમજો કે વાત પૂરી થઈ ગઈ. ઈરફાનને ઘણું દૂર જવું હતું. તેથી તેઓએ નક્કી કર્યું કે ચાલો ટીવી કરીએ. ‘ચાણક્ય’, ‘ભારત એક ખોજ’, ‘સારા જહાં હમારા’, ‘બનેગી અપની બાત’ અને ‘ચંદ્રકાંતા’ જેવા ઘણા શોમાં કામ કર્યું. પણ અમુક અંશે મને ચંદ્રકતાથી ઓળખ મળી. ચાણક્યમાં પણ તેમના કામની પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી. પરંતુ આસિફ કાપડિયાએ ઈરફાનને યોગ્ય ઓળખ આપી.
કાપડિયાએ ઈરફાન ખાનને હોલીવુડ ફિલ્મ ‘વોરિયર’ માટે કાસ્ટ કર્યો હતો. ત્યારે તે 34 વર્ષનો હતો. ધ ગાર્ડિયન સાથે વાત કરતાં આસિફ કાપડિયા કહે છે- હું ઈરફાનને પહેલીવાર મુંબઈની એક હોટલમાં મળ્યો હતો જ્યારે તે 21 વર્ષનો હતો. ઈરફાન રૂમમાં દાખલ થતાં જ મને લાગ્યું કે આ મારો એક્ટર છે, પહેલી નજરે જ તે મને એવા માણસ જેવો દેખાતો હતો જે ઘણા લોકોને માર્યા પછી પાછો આવ્યો હોય અને તેને આનો પસ્તાવો થાય. અમે પહાડો અને રણમાં શૂટિંગ કરવા ગયા. તેણે પહેલી વાર પહાડો પર બરફ જોયો. તે સામાન્ય રેખાઓને અસાધારણ બનાવતો હતો. તેના અભિનયમાં એક લાગણી હતી, તે ખરેખર સ્ટાર હતો.
ઈરફાનની ફિલ્મ ‘વોરિયર’ને લંડન ફિલ્મ ફેસ્ટિવલમાં બાફ્ટા એવોર્ડ મળ્યો હતો.કોઈ ટેકનિકલ કારણોસર આ ફિલ્મને ઓસ્કારમાં વિદેશી ભાષા માટે અયોગ્ય જાહેર કરવામાં આવી હતી. આનાથી ઈરફાન ઘણો નારાજ થયો.બાદમાં ઈરફાને હોલીવુડમાં ધૂમ મચાવી. બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે ઈરફાનના નામની ભલામણ હોલીવુડ ફિલ્મ ‘અ માઈટી હર્ટ’ માટે બ્રાડ પિટ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. બ્રાડ પિટે ફિલ્મના ડિરેક્ટરને ઈરફાનની ડીવીડી બતાવી. ઈરફાને બે ઓસ્કાર વિજેતા ફિલ્મોમાં કામ કર્યું હતું. જુરાસિક વર્લ્ડ, ઈન્ફર્નો અને સ્પાઈડર મેન જેવી મેગા અને કોમર્શિયલ ફિલ્મોમાં પણ કામ કર્યું.
ઈરફાનની ફિલ્મોમાં અને તેના જીવનમાં એક એવી વસ્તુ હતી જેના વિશે દરેક જણ ચર્ચા કરે છે. જેઓ તેને જુએ છે તેમજ જેઓ તેની સાથે કામ કરે છે. તે તેની પ્રામાણિકતા હતી.તે જે કંઈ પણ કરતો હતો, તેની પાસે તેનો સંપૂર્ણ આત્મા, સત્ય હતો અને આ ઈરફાન હોવાનો કરિશ્મા હતો. આમાં એક ખાસ વાત એ પણ હતી કે જેમ-જેમ તેમની કારકિર્દી આગળ વધતી ગઈ, તેમ-તેમ વધતી જતી ઊંચાઈ સાથે, તેઓ તેમની કારકિર્દીની શરૂઆતમાં જે રીતે હતા તે જ રહ્યા. તેથી જ તે હિન્દી અને અંગ્રેજી ફિલ્મોમાં સમાન સરળતા સાથે કામ કરતો ગયો.
વોરિયરના ડાયરેક્ટર આસિફ કાપડિયા કહે છે કે, ઈરફાને તેની બીમારી વિશે અગાઉ જે રીતે વાત કરી હોય તે રીતે કેન્સર વિશે વાત કરતા મેં ક્યારેય સાંભળ્યું નથી. તે ખરેખર જાણવા માંગતો હતો કે મારી સાથે શું થઈ રહ્યું છે.
ઈરફાનને એક એવા અભિનેતા તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે જેની આંખોમાં 1 હજારથી વધુ લાગણીઓ હતી જેને તે પોતાની ઈચ્છા મુજબ બદલી શકતો હતો. ફક્ત જાદુગર જ આ કરી શકે છે. મકબૂલ, નેમસેક, સ્લમડોગ મિલિયોનેર, ધ લંચબોક્સ, પીકુ, હિન્દી મીડિયમ, પાન સિંહ તોમર, લાઈફ ઇન મેટ્રો, તલવાર… આ બધી ફિલ્મોમાં ઈરફાને જાદુ કર્યો છે. મુખ્ય પ્રવાહની ફિલ્મો હોય કે કલા, ઈરફાને દરેક શૈલીમાં અજાયબીઓ કરી છે.
જ્યારે ઈરફાને 53 વર્ષની ઉંમરે અલવિદા કહ્યું ત્યારે તે લોકો માટે આશ્ચર્યજનક ન હતું કારણ કે તેણે પહેલાથી જ બધું સ્પષ્ટપણે કહી દીધું હતું.
મોટા અંગ્રેજી અખબારોએ હેડલાઈન્સ બનાવી. હોલીવુડ સ્ટારે શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી. આ પહેલા કોઈ ભારતીય અભિનેતા સાથે આવું બન્યું ન હતું. ઈરફાન પહેલા કોઈ ભારતીય અભિનેતાને પશ્ચિમમાં આટલી લોકપ્રિયતા મળી ન હતી. ઈરફાનના મૃત્યુ પર સીએનએન લખે છે – ધ બોલિવૂડ સ્ટાર હુ ક્રેક્ડ હોલીવુડ, પશ્ચિમના અખબારોએ તેને ‘એ સિનેમેટિક ઈન્ડિયન એવરીમેન’નું બિરુદ આપ્યું છે. બીબીસીએ લખ્યું – ધ બૉલીવુડ સ્ટાર હોલીવુડ દ્વારા લવ્ડ.
આ ફિલ્મ હાસિલ સાથે સંબંધિત એક ટુચક છે. ઈરફાન અને તુગ્માંશુ મિત્રો હતા. તિગ્માંશુ સિદ્ધિઓ કરી રહ્યો હતો પણ ઈરફાન તેના મગજમાં ક્યાંય નહોતો. અને ઈરફાનને પણ તેના મિત્રને મને કાસ્ટ કરવાનું કહેવું અજીબ લાગ્યું. બાદમાં ઈરફાન આ ફિલ્મનો ભાગ બન્યો પરંતુ જ્યારે તે સેટ પર પહોંચ્યો ત્યારે તેને લાગ્યું કે ખંતીનું પાત્ર અલાહાબાદી છે અને તે રાજસ્થાનનો છે.ઈરફાન આ પાત્રમાં આવવા માટે અલ્હાબાદ જવા રવાના થઈ ગયો. ત્યાંના લોકોને મળ્યા. તેમણે સ્થાનિક સ્વર અને બોલી અપનાવી અને જ્યારે તેઓ પાછા ફર્યા ત્યારે ખંતી રણવિજય સિંહ બની ગયા હતા.
બાળપણમાં ઈરફાનને મિથુન ચક્રવર્તી ખૂબ જ પસંદ હતા. ઈરફાનના વાળ મિથુનની જેમ લાંબા હતા. ઈરફાન આંખોથી અભિનય કરવા માટે જાણીતો છે. તેમના પાત્રમાં જે પીડા, નિર્દોષતા, વિદ્રોહ, ગુસ્સો, પ્રેમ અને તિરસ્કાર તેઓ લાવ્યા તે અદ્ભુત હતા. મકબૂલની અબ્બાજી પ્રત્યેની વફાદારી કે હૈદરનું રૂહદરનું પાત્ર બધું જ સાચું લાગે છે. લંચ બોક્સના સાજન ફર્નાન્ડિસને તેના દ્વારા ભજવવામાં આવેલ સૌથી સુંદર પાત્ર કહી શકાય. નેમસેકમાં ઈરફાનનો અભિનય જોઈને શર્મિલા ટાગોરે ઈરફાનને કહ્યું- તમારા માતા-પિતાનો આભાર માનો જેમણે તમને જન્મ આપ્યો.
.jpeg "Irrfan Khan: વાત પૈસા ની ન હતી, દુનિયા માં ફેમસ થવાની હતી, ઈરફાન એ ઠુકરાવી હતી આ ફિલ્મો 4")
અંત સુધી ઈરફાન એક એવો વ્યક્તિ રહ્યો જે મોતને સામે જોઈને પણ હસવું જાણે છે. કેન્સર વિશે જાણ્યા પછી, તેણે કહ્યું- મને ખબર ન હતી કે અલગ અને દુર્લભ વાર્તાઓની શોધમાં, મને એક દુર્લભ રોગ મળશે. આ હતી ઈરફાનની સ્ટાઈલ. ઈરફાન માટે પશ્ચિમનો દરવાજો હજુ ખુલ્લો હતો. પીકુને જોયા પછી લોકો કહેવા લાગ્યા કે ઈરફાનનો જાદુ હવે કામ કરવા લાગ્યો છે.
ઈરફાનને એક એવા અભિનેતા માટે પણ યાદ કરવામાં આવશે જેણે પોતાના દમ પર સખત મહેનત કરી, પોતાની હસ્તકલા વિકસાવી અને પોતાના માટે એક નવું સ્થાન બનાવ્યું. સ્ક્રિપ્ટની પસંદગી પણ તેમની વિશેષતાઓમાંની એક હતી. જો કે, આ ગુણવત્તા હોવા છતાં, તેણે ઘણી હોલીવુડ ફિલ્મોને નકારી કાઢી હતી. કોઈ એવું વિચારી શકે છે કે ઈરફાને ક્રિસ્ટોફર નોલાનને ના કહ્યું હશે… પરંતુ તે સાચું છે. 2014માં, ઈરફાને ધ લંચબોક્સ માટે ક્રિસ્ટોફર નોલાનની ઈન્ટરસ્ટેલરને નકારી કાઢી. 2015 માં, તેણે રિડલી સ્કોટની ધ માર્ટિયનમાં કામ કરવાનો ઇનકાર કર્યો કારણ કે તે શૂજિત સરકારની પીકુ કરવા માંગતો હતો. 2008માં ઈરફાને હોલીવુડના પ્રખ્યાત દિગ્દર્શક રીડલી સ્કોટની બોડી ઓફ લાઈઝને પણ ના કહી હતી.
જુરાસિક વર્લ્ડના પ્રમોશનમાં ઈરફાને કહ્યું હતું એક કિસ્સો – 1993માં જ્યારે પહેલી જુરાસિક પાર્ક રીલિઝ થઈ ત્યારે ઈરફાન ટીવીમાં કામ કરવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યો હતો. તેની પાસે જુરાસિક પાર્કની ટિકિટ ખરીદવા માટે પૂરતા પૈસા નહોતા. પણ ધીરે ધીરે તે હોલીવુડમાં એક નામ બની ગયો, ઈરફાન, જેની સ્માઈલ એન્જેલીના વિશે વાત કરે છે અને જેના વિશે વેનોમ અભિનેતા રિઝ અહેમદ કહે છે કે ઈરફાન, આ યુગના મહાન અભિનેતાઓમાંનો એક છે. .
