Today Gujarati News (Desk)
વરસાદની મોસમમાં વીજળી પડવાના કિસ્સાઓ અવારનવાર પ્રકાશમાં આવે છે. વાદળોની જોરદાર ગર્જના સાંભળીને દરેક જણ ડરી જાય છે. તાજેતરના સમયમાં ઉત્તર ભારતમાં વીજળી પડવાથી અનેક લોકોના મોત થયા છે. વાદળો વચ્ચે વીજળીના ચમકારા સાથે વાવાઝોડું ઘણીવાર જોવા મળે છે. જો કે, ક્યારેક તે ખૂબ જ ખતરનાક બની જાય છે અને જો તે જમીન પર પડે તો તે જીવલેણ બની જાય છે.
પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે વાદળો વચ્ચે આ વીજળી કેવી રીતે બને છે? તે જ્યાં પડે છે ત્યાં પાયમાલી સર્જે છે. વરસાદ દરમિયાન વાદળો વચ્ચે વીજળી ઘણીવાર ગર્જના સાથે આવે છે. ક્યારેક તેના પડવાથી વ્યક્તિ ઘાયલ થાય છે, તો ક્યારેક તેની પકડને કારણે મૃત્યુ પણ થાય છે. વરસાદી ઋતુમાં વીજળી પડવાની ઘટનાઓ વધુ જોવા મળે છે. ચાલો જાણીએ આકાશમાં વાદળો વચ્ચે ગર્જના કેમ થાય છે અને વીજળી કેવી રીતે બને છે?
વાદળો વચ્ચે વીજળી શા માટે ચમકે છે?
વર્ષ 1872 માં, વૈજ્ઞાનિક બેન્જામિન ફ્રેન્કલીને પ્રથમ વખત વાદળો વચ્ચે વીજળીનું ચોક્કસ કારણ આપ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે વાદળોમાં પાણીના નાના-નાના કણો હોય છે, જે હવાને ઘસવાથી ચાર્જ થઈ જાય છે. કેટલાક વાદળો હકારાત્મક ચાર્જ મેળવે છે, જ્યારે કેટલાક નકારાત્મક ચાર્જ મેળવે છે.
જ્યારે બંને પ્રકારના ચાર્જના વાદળો આકાશમાં એકબીજા સાથે અથડાય છે, ત્યારે લાખો વોલ્ટની વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે. ક્યારેક આ રીતે ઉત્પન્ન થતી વીજળી એટલી બધી હોય છે કે તે પૃથ્વી સુધી પહોંચી જાય છે. આ ઘટનાને લાઈટનિંગ સ્ટ્રાઈક કહેવામાં આવે છે.
વાદળો શા માટે ગર્જના કરે છે?
જ્યારે આ રીતે આકાશમાં વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે, તો વાદળોની વચ્ચે રહેતી જગ્યાએ વીજળીનો પ્રવાહ વહેવા લાગે છે. આનાથી મોટી માત્રામાં તેજ ઉત્પન્ન થાય છે, જેના કારણે આકાશમાં વાદળોની વચ્ચે ચમક જોવા મળે છે. વિદ્યુત પ્રવાહના પ્રવાહને કારણે, ઘણી ગરમી ઉત્પન્ન થાય છે, જેના કારણે હવા વિસ્તરે છે અને તેના કારણે લાખો કણો એકબીજા સાથે અથડાય છે. આ વાદળોની વચ્ચે ગર્જના બનાવે છે જેનો અવાજ પૃથ્વી પર સંભળાય છે.
પહેલા તેજ, પછી ગર્જનાનો અવાજ કેમ આવે છે?
વીજળી અને ગર્જના એકસાથે થાય છે. જો કે વીજળીના ચમકારા પહેલા જોવા મળે છે. આનું સૌથી મોટું કારણ એ છે કે પ્રકાશની ગતિ ધ્વનિ કરતાં ઘણી વધુ ઝડપી છે. પ્રકાશની ઝડપ 30,0000 કિલોમીટર પ્રતિ સેકન્ડ છે, જ્યારે અવાજની ઝડપ 332 મીટર પ્રતિ સેકન્ડ છે.
જાણો વીજળીનો ખતરો ક્યાં રહે છે?
જ્યારે વીજળી પૃથ્વી પર પડે છે ત્યારે તે જીવલેણ સાબિત થાય છે. ખેતરોમાં કામ કરતા લોકો, ઝાડ પર, તળાવમાં ન્હાતા હોય ત્યારે વીજળી પડવાનું જોખમ સૌથી વધુ હોય છે. જ્યારે ચાર્જ થયેલ વાદળ જમીન પર ઊંચા વૃક્ષ અથવા ઇમારતની નજીકથી પસાર થાય છે, ત્યારે તેના ચાર્જ સામે ઇમારત અથવા વૃક્ષમાં વિપરીત ચાર્જ ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યારે તેનું પ્રમાણ વધુ હોય છે, ત્યારે વાદળમાંથી મકાન અથવા ઝાડ પર વીજળી વહેવા લાગે છે, જેને વીજળી કહે છે.
વીજળીથી તમારી જાતને કેવી રીતે બચાવવી
જ્યારે વીજળી પડે ત્યારે ઘરની અંદર ઈલેક્ટ્રિકલી સંચાલિત સાધનોથી દૂર રહો. આ સાથે ટેલિફોનનો ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ. દરવાજા અને બારીઓ બંધ હોવી જોઈએ. વરંડા અને ટેરેસ પર ન જવું જોઈએ.
