Today Gujarati News (Desk)
દરેક દેશ માટે તેનું ચલણ અને તેનો ધ્વજ આદરનો વિષય છે. વિશ્વના બાકીના દેશો તમારા ચલણની મજબૂતાઈથી તમારી તાકાતનો નિર્ણય કરે છે. એક કહેવત છે કે દુનિયા પૈસા આગળ ઝૂકે છે. આ જ કારણ છે કે હાલમાં અમેરિકા સૌથી શક્તિશાળી દેશ છે, કારણ કે તેનું ચલણ ‘ડોલર’ વિશ્વ પર રાજ કરે છે.
બાકીના દેશો તેમના ચલણની તુલના માત્ર ડોલર સાથે કરે છે. હાલમાં 1 ડૉલરની કિંમત 81.73 રૂપિયા છે. ડૉલરની મજબૂતાઈની કહાણી કોઈક વાર કહીશું. આજે તમારે જાણવું જોઈએ કે ડૉલરની સામે છેલ્લી ભારતીય ચલણ ‘રૂપિયા’ ના ઘટવા અથવા વધવાનું કારણ શું છે અને તે તમારા જીવન પર કેવી અસર કરે છે.
ચલણનું મૂલ્ય ક્યારે વધે છે
અર્થશાસ્ત્રમાં એક સરળ ગણિત છે, જેને ડિમાન્ડ અને સપ્લાય કહેવાય છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો કોઈ વસ્તુની માંગ જેટલી વધારે તેટલી તે વસ્તુની કિંમત વધે છે. ડૉલરનું પણ એવું જ છે. વિશ્વભરમાં ડૉલરની માંગ છે, કારણ કે વૈશ્વિક બજારોમાં વ્યવહારો માત્ર ડૉલર દ્વારા જ થવાના હોય છે.
આવી માંગને કારણે ડોલરની કિંમત હંમેશા વધે છે. જો ભારતીય ચલણની વાત કરીએ તો ધીરે ધીરે ભારતીય ચલણ રૂપિયો પણ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેની માંગ વધારી રહ્યો છે. હાલમાં રશિયા અને શ્રીલંકા, નેપાળ, બાંગ્લાદેશ, ભૂતાન સહિત અન્ય દેશોમાં રૂપિયામાં ચૂકવણી કરવામાં આવી રહી છે. જેમ જેમ રૂપિયાની માંગ વધશે તેમ તેમ આપણું ચલણ પણ મજબૂત થશે.
શા માટે રૂપિયો ઘટે છે
છેલ્લા 5 વર્ષની વાત કરીએ તો રૂપિયાના મૂલ્યમાં ઘણા ઉતાર-ચઢાવ આવ્યા છે. 2018-19માં 1 ડૉલર સામે રૂપિયાનું મૂલ્ય 69.80 હતું. 2019-20માં રૂપિયાનું મૂલ્ય ઘટીને 74.90 થયું હતું. એક વર્ષ પછી, 2020-21માં રૂપિયો થોડો મજબૂત થયો અને 73.93 પર આવી ગયો. 2021-22માં 1 ડૉલરની સામે રૂપિયાની કિંમત 77.40 રૂપિયા હતી.
તો આપણો રૂપિયો કેમ ઘટ્યો, કયા કારણોસર રૂપિયામાં ઘટાડો થયો. કોઈ પણ દેશનું ચલણ માત્ર એક કારણસર ઘટતું નથી. એ જ રીતે, રૂપિયાના ઘટાડાના ઘણા કારણો છે, જેમ કે ક્રૂડ ઓઈલના ઊંચા ભાવ, વિદેશમાં મજબૂત ડોલર અને વિદેશી મૂડીનો પ્રવાહ.
તમને શું અસર કરશે
ડોલર સામે રૂપિયો નબળો પડશે તો સૌથી પહેલા તેની અસર આયાત પર પડશે. વિદેશથી વસ્તુઓ ખરીદવા માટે વધુ પૈસા ખર્ચવા પડશે, જેના કારણે તમને આયાત પછી તે વસ્તુઓ દેશમાં મોંઘી લાગશે.
ઉદાહરણ તરીકે- તેલ, ગેસ, ખાદ્યપદાર્થો અને પીણાં જેવા ક્ષેત્રો જે કાચા માલની આયાત કરે છે, તેઓએ આ બધી વસ્તુઓ મોંઘા ભાવે ખરીદવી પડે છે, જેના પછી તમારે આ વસ્તુઓ માટે વધુ ચૂકવણી કરવી પડશે. તેનો બોજ સીધો તમારા ખિસ્સા પર પડશે.
જો કે, નિકાસકારને ઘટતા રૂપિયાથી ફાયદો થાય છે કારણ કે તે ડોલરની આપલે કરતી વખતે વધુ રૂપિયા અથવા નફો કમાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ફાર્મા અને આઈટી ક્ષેત્રના નિકાસકારોને ફાયદો થાય છે.
