મહારાષ્ટ્રના પુણેના માવલ તાલુકાનું પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય પ્રવાસીઓને સતત આકર્ષિત કરી રહ્યું છે. પવન ડેમ તેમાંથી એક છે. પવન ડેમ પાસે આવેલ ઐતિહાસિક વાઘેશ્વર મંદિર પણ હવે દર્શન માટે ખુલ્લુ મુકાયું છે. આ મંદિરની ખાસ વાત એ છે કે આ મંદિર ઉનાળામાં જ દર્શન માટે ખુલ્લું રહે છે. ચોમાસા અને અન્ય ઋતુઓમાં આ મંદિર પવન ડેમના પાણીમાં ડૂબી જાય છે.
પવન ડેમ વર્ષ 1965માં બાંધવામાં આવ્યો હતો. 1971માં ડેમનું બાંધકામ પૂર્ણ થયા બાદ તેમાં પાણી સંગ્રહ કરવાનું કામ શરૂ થયું હતું. ત્યારથી આ ઐતિહાસિક મંદિર પાણીમાં ડૂબી ગયું છે. પાવના ડેમના પાણીમાં આવેલું મંદિર ઉનાળામાં ત્રણ-ચાર મહિના સુધી પાણી ઓસર્યા પછી જ દેખાય છે. આ મંદિર આ વર્ષે માર્ચના અંતમાં પાણીમાંથી બહાર આવ્યું હતું.
મંદિરનું નિર્માણ ક્યારે થયું?
એવું કહેવાય છે કે આ મંદિરનું નિર્માણ લગભગ 700 થી 800 વર્ષ પહેલા થયું હતું. મંદિરનું નિર્માણ હેમાડપંથી શૈલીમાં કરવામાં આવ્યું છે. ઐતિહાસિક સંશોધકોનો દાવો છે કે મંદિરનું નિર્માણ અગિયારમીથી બારમી સદી દરમિયાન થયું હોવું જોઈએ, કારણ કે મંદિરના નિર્માણ દરમિયાન પથ્થરો એકબીજા સાથે જોડાયેલા હતા. તેના પર કેટલાક શિલાલેખ પણ મળી આવ્યા છે. પરંતુ સ્પષ્ટ દૃશ્યતાના અભાવે સંપૂર્ણ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી.
પથ્થરથી બનેલું આ મંદિર આઠ મહિના સુધી ડેમના પાણીમાં સંપૂર્ણપણે ડૂબી રહે છે. ત્રણ-ચાર મહિના પાણી ભરાયા પછી જ પાણી બહાર આવે છે. મંદિરનું સમગ્ર બાંધકામ પથ્થરોથી કરવામાં આવ્યું છે અને હાલમાં આ મંદિરનું માત્ર છીપ જ બાકી છે. મંદિરની ઉંમરને કારણે તેના મોટાભાગના ભાગો જર્જરિત થઈ ગયા છે.
આસપાસની દિવાલોના નિશાન હજુ પણ હાજર છે. મંદિરનો શિખરો નાશ પામ્યો છે અને માત્ર એસેમ્બલી હોલ બચ્યો છે. આ મંદિરની ચારે બાજુ તિરાડો પડી ગઈ છે. કહેવાય છે કે કોંકણ સિંધુદુર્ગ અભિયાન પૂર્ણ કર્યા બાદ છત્રપતિ શિવાજી મહારાજે વાઘેશ્વર મંદિરની મુલાકાત લીધી હતી. આ મંદિરને જોવા માટે અત્યારે મહારાષ્ટ્રના ખૂણે-ખૂણેથી લોકો આવી રહ્યા છે. પુરાતત્વ વિભાગ દ્વારા આ ઐતિહાસિક મંદિરનું જતન કરવું જોઈએ.
